Άρθρο από το μέλος του Συλλόγου μας , Χιώτη Ιωάννη , Ψυχίατρου – Ψυχοθεραπευτή

Η Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή ή κοινώς κατάθλιψη, αποτελεί μια πολύ συχνή ψυχική διαταραχή που μπορεί να επηρεάσει τον κάθε άνθρωπο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί κατάθλιψη, συγκρίνοντας την με όλες τις άλλες νόσους, ως τη ως τη σημαντικότερη αιτία αναπηρίας. Πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που υποβαθμίζει την ικανοποίηση που μπορεί να αντλήσει το άτομο από τη ζωή και επιδεινώνει τη σωματική του υγεία και ευεξία. Τα κύρια συμπτώματά της είναι η βαθειά και παρατεταμένη θλίψη και η απώλεια της ευχαρίστησης. Ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει ποικίλα άλλα συμπτώματα, όπως εκνευρισμό, απελπισία, κόπωση, διαταραχή στον ύπνο, διαταραχή στην όρεξη, δυσκολία στη συγκέντρωση, αδιαφορία για δραστηριότητες και κοινωνικές επαφές, πόνο, δυσκοιλιότητα, σεξουαλικές διαταραχές, σκέψεις θανάτου κλπ

          Ευτυχώς, διαθέτουμε πλέον αρκετά και αποτελεσματικά μέσα για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Εκτός από τις θεραπείες που χορηγούνται από τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας (αντικαταθλιπτικά φάρμακα, ψυχοθεραπείες κα), μια αρκετά τεκμηριωμένη και αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης, σε ασθενείς με ήπιας ή μέτριας βαρύτητας συμπτώματα, είναι η σωματική άσκηση. Σε πολλές μελέτες, η αποτελεσματικότητα της άσκησης αποδεικνύεται ίση ή και ανώτερη από την αποτελεσματικότητα των θεραπειών που χορηγούνται από τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας. Επίσης, ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή ή ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με σωματική άσκηση έχουν μεγαλύτερη βελτίωση σε σχέση με αυτούς που λαμβάνουν μόνο φαρμακευτική αγωγή ή ψυχοθεραπεία.

          Έχει αποδειχθεί ότι η άσκηση μπορεί να οδηγήσει σε αναστροφή  των νευροχημικών και δομικών αλλαγών που έχει υποστεί ο εγκέφαλος, λόγω της καταθλιπτικής διαταραχής. Τα ευεργετικά αυτά αποτελέσματα οφείλονται σε ουσίες που παράγονται κατά τη διάρκεια της άσκησης και βελτιώνουν την ψυχική κατάσταση, όπως οι ενδορφίνες (που δρουν κυρίως στους μυς, προλαμβάνοντας τον πόνο) ή τα ενδοκανναβινοειδή (που δρουν στον εγκέφαλο, ανεβάζοντας τη διάθεση και δημιουργώντας το αίσθημα της ηρεμίας). Τα θετικά αποτελέσματα μπορεί επίσης να οφείλονται σε άλλες αλλαγές που επέρχονται με την άσκηση, όπως η  μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση, η επαφή με τη φύση και το πράσινο, η επίτευξη στόχων και η βελτίωση του εαυτού.           Όσον αφορά στο ιδανικό είδος άσκησης, έρευνες έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα με το τρέξιμο, την ποδηλασία, το δυναμικό βάδισμα, την ενδυνάμωση με βάρη, τη γιόγκα, τις πολεμικές τέχνες, το αερόμπικ, το πιλάτες, τον χορό, ακόμα και την κηπουρική. Οι οργανισμοί υγείας των κρατών ανά τον κόσμο συστήνουν στους ασθενείς με κατάθλιψη κάθε μορφή άσκησης, είτε αερόβιας, είτε με αντιστάσεις.

          Όσον αφορά στην ιδανική συχνότητα και ένταση της άσκησης, ο μεγάλος όγκος βιβλιογραφίας που διαθέτουμε, μας επιτρέπει να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα. Ορισμένες έρευνες μιλούν για θετικά αποτελέσματα με σχεδόν καθημερινή άσκηση, μικρής έντασης και διάρκειας (πχ πολύ αργό τρέξιμο για 10λεπτά). Μια μεγάλη συστηματική ανασκόπηση και μετανάλυση του 2023 (Singh et al) κατέληξε στο ότι για να υπάρξει αντικαταθλιπτικό αποτέλεσμα, ο συνολικός χρόνος άσκησης πρέπει να είναι τουλάχιστον 2,5 ώρες κάθε εβδομάδα, κατανεμημένος σε 3-5 ημέρες. Η έρευνα αυτή, όπως και μια ακόμα σημαντική πρόσφατη μετανάλυση (Noetel at al, BMJ 2024) έδειξαν ότι όσο  μεγαλύτερη είναι η ένταση της άσκησης, τόσο μεγαλύτερη είναι και η βελτίωση των συμπτωμάτων.

          Για τις πολύ εντατικές μορφές άσκησης, όπως το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων, τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Τέτοιες μορφές άσκησης δεν έχουν μελετηθεί ως θεραπεία της κατάθλιψης. Υπάρχουν πάντως μελέτες που δείχνουν ότι άτομα που κάνουν προπόνηση για μαραθώνιο, εμφανίζουν μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Τέλος, για τους δρομείς υπεραποστάσεων τα στοιχεία δείχνουν ότι κάποιοι έχουν καλά αποτελέσματα, ενώ άλλοι εμφανίζουν χειρότερη ψυχική υγεία (πιθανώς λόγω της δυσκολίας ισορροπίας μεταξύ αθλητικής, επαγγελτικής και προσωπικής ζωής, των περιορισμών στη διατροφή, την εγκατάσταση εξάρτησης από τη άθληση κλπ).

          Κλείνοντας, πρέπει να τονίσουμε ότι τα θετικά αποτελέσματα που αναφέρονται παραπάνω, δε σημαίνει ότι οι ασθενείς πρέπει να προσπαθούν να θεραπεύσουν μόνοι τους την κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή νόσος που πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντα με τη βοήθεια ψυχιάτρου ή άλλου επαγγελματία ψυχικής υγείας. Έτσι πχ στις σοβαρές περιπτώσεις, η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής είναι απαραίτητη. Ασθενείς με έντονα συμπτώματα κόπωσης ή ψυχοκινητικής επιβράδυνσης μπορεί να μην είναι δυνατό να ασκηθούν.